İlk Modern Çakmak

Hayatımızda ne kadar da önemli bir yer tuttuğunu pek de bilmediğimiz çakmak, sadece eksikliği hissedildiğinde önem kazanıyor. Çünkü basit bir alet gibi görünen çakmaklar, hayatımızı büyük oranda kolaylaştırıyor. Dolayısıyla da pek çok alanda çakmakları yanımızda bulunduruyoruz. Her an bir sebeple ihtiyaç duyabileceğimiz gerekçesi ile çakmak taşıyoruz. Belki bugün yanımızdan ayırmadığımız telefonlarımız gibi bir öneme sahip olmuş olan bu gereç, çok eski zamanlarda insan yaşamına girip son derece ilkel şekillerde kullanılmış olsa da sonuç olarak aynı hizmeti sağlamıştır. Modern çakmağa geçmeden önce, onun temelini oluştura ilk çakmak girişimlerinden bahsetmek daha doğru olacaktır. Ayrıca bugün bildiğimiz anlamda çakmaklar, geçmişteki ilkel yöntemlerin geliştirilmiş hali olmakla birlikte aynı mantık ile çalışmaktadır.

Bu mantığın temeli çakmak taşıdır. İnsanoğlunun tarih öncesi devirlerdeki ihtiyaçları ve özellikle de ısınma ihtiyaçları, ateşi gerekli kılmıştır. Aslında tesadüfen bulunmuş olan ilk kıvılcım, hem insan ihtiyaçlarının yeni yöntemler ile karşılanmasının yolunu açmıştır hem de medeniyetin gelişme sürecine girmesinde ön ayak olmuştur. Bugün çocuklarımızın çizgi filmlerde izleyerek öğrendiği ve şaşkınlıkla seyrettiği ilkel ateş yakma yöntemi aslında hem medeniyetin başlangıcı, hem de çakmak serüveninin de ilk adımıdır. Doğadaki kimi taşların yani sert minerallerin, sürtünme ile elektrik akımı oluşturması, kıvılcımları ortaya çıkarmış ve kuru çalılar ile kıvılcımların desteklenmesi sonucu da ateş ortaya çıkmıştır. Buradan hareketle ilk modern çakmak üretimine ulaşılmıştır.

İlk Modern Çakmağa Yolculuk

Bugün pratik bir şekilde kullandığımız ve plastik çakmak ya da metal çakmak gibi pek çok çeşidinin olduğu, çakmak toptancıları tarafından yüzlerce çeşidinin sunulduğu çakmak, aslında tarihte günümüzden daha büyük bir önem taşımıştır. Ta ki 16.yüzyıla kadar insanoğlu taşları birbirine sürterek kıvılcım yakalayamaya çalışmış, yakaladığı kıvılcımları da kuru otlar ile ateşe dönüştürmüştür ki bu durum o zamana göre büyük bir buluş olmuştur. Ardından yakılan ateşin uzun süre sönmemesi için gaz yağı kullanılmış ve gaz yağı lambaları yaygınlaşmışsa da 1800 ‘lü yıllara kadar çakmak henüz icat edilmemiştir. Buradan da anlıyoruz ki modern anlamda çakmak çok da uzun bir geçmişe sahip değildir. Hatta biliniyor ki 1823 yılında tüfek icat edildiğinde hala çakmak bulunmamış ve insanlar gaz yağı ile sürdürdükleri ateşleri kullanmaktadır. Ayrıca ateş yakma işini bir nebze kolaylaştırmayı amaçlayarak tarihin ilk kibriti de kullanılmaya başlanmıştır bu süreçte. Ucunda bir miktar barut bulunan takta parçaları, bu dönemde ateş yakma işini nispeten kolaylaştırmıştır ve uzun sürede kullanılmaya devam etmiştir.

1823 yılına gelindiğinde, ateş tarihine dair önemli gelişmeler yaşandığı gözlenmektedir ki ilk modern çakmağın icadı da bu zamana denk düşer. Bu zamana kadar ateş yakmak için kullanılmış olan yöntemlerin tamamı, tesadüf eseri bulunmuşken, bundan sonraki süreç çözüm odaklı bir çalışmanın sonucu olmuştur. Yani bugün hem sistem hem de plastik çakmak ya da metal çakmak gibi adlandırmalar ile bildiğimiz farklı malzemelerden üretilmiş çakmakların ilk çalışması, planlı ve sonuç odaklı bir girişimin sonucu olmuştur. Alman bir kimyacı olan Johann Wolfgang Döbereiner, 1823 yılında ilk modern çakmak için çalışmalara girişti ve ürettiği çakmak tek bir hamle ile kıvılcım üreterek, yağlı bezi ya da kuru çalıları tutuşturabiliyordu. Dolayısıyla dünya için önemli bir gelişme olarak değerlendirilen bu durum, hızla üretilen çakmağın yayılmasını sağlamıştı. Tabi bu durum ilerleyen zamanlarda üzerine yapılan çalışmalar ile yeni gelişmeleri de beraberinde getirecekti. Johann Wolfgang Döbereiner tarafından üretilmiş olan bu ilk çakmağın adı da mucidinin adı ile anılmaya başlanmıştır. Dünya genelinde Döbereiner ‘ın Lambası olarak isimlendirilmiş ve anılmaya devam etmiştir. Bu icat ilk modern çakmak olarak isimlendirilirken, 1900’lü yıllara girilmesi ile birlikte modern çakmak farklı şekil ve sistemler ile insanoğluna sunulmuş ayrıca herkesin cebine girmeye başlamıştır.

Bu anlamda plastik çakmak ve metal çakmak ayrımları bu kez şirketlerin isimleri ya da markalarının adları ile ortaya çıkmıştır. Bunların arasında en dikkat çekeni, bir efsane haline gelmiş olan Clipper çakmak olarak gösterilir. 1959 yılında kurulmuş olan Brezilyalı bir ailenin şirketi, düşük maliyetler ile doldurulabilir çakmak üretimine başlamıştır. Clipper çakmak üreten Puig Ailesi, maliyetlerini düşürmüş olması sebebi ile daha fazla ilgi görmüştür ve hızla dünyanın en iyi çakmak üreticileri arasında yer almıştır. Ayrıca çakmakların her eve girmesi hatta herkesin cebine girmesi de yine Clipper ile gerçekleşmiştir. Bu başarının kısa sürede rakipleri harekete geçirmiş olması ise pek de şaşırtıcı bir durum değildir. Şirketin başarısından pay edinmek isteyen çeşitli isimler benzer ürünler piyasaya sürerek halka daha fazla seçenek sunmuştur. Bu durum rekabetin yoğunluğu ile birlikte fiyatların da düşüşünü yani çakmakların insanların kolayca ulaşabileceği bir ürün olmasını sağlamıştır.

İlk çakmak son derece basit bir kıvılcım üretme sistemi iken bu gün hem ticari gayelerin devreye girmesi hem de insan ihtiyaçlarının ortaya çıkması ile ileri teknoloji ürünleri haline gelmiştir. Bir kıvılcımın nispeten otomatik adı verilebilecek bir sistem ile üretilmesi, böylece gazlı bez ya da kuru otların kolayca tutuşturulabilmesi, dünya için büyük bir gelişme olup oldukça önem taşımışken, bugün bu teknolojinin çok daha ilerisinde olup, hayatımıza büyük bir kolaylık katan çakmaklar, inanılmaz bir sayıya ulaşmıştır. Clipper çakmaklar ile rekabetin daha da ortaya çıktığı sektör, plastik çakmak, metal çakmak ya da benzerleri ile büyümeyi sürdürüyor. Toptan çakmak alımı çakmak toptancıları kapsamında gözlenen artış ile daha yüksek rakamlara ulaşmıştır.

Bugün gelinen noktada anlaşılıyor ki, ilk çakmak büyük bir olay anlamına gelirken, üzerine eklenen çalışmalar mükemmel çakmakları ortaya çıkarmıştır. Günlük yaşam içerisinde varlığına alışıp, ne kadar büyük bir kolaylık olduğu çok da fark etmediğimiz çakmaklar, ilk modern çakmağın üretildiği dönemde, oldukça büyük bir buluş olmuştur. Çünkü bu döneme kadar ateş yapmak çok daha zahmetli bir iş olmuş bu sebeple de yakılan ateşin uzun süre sönmemesi için yöntemler bulunmuştur. Aslında bulunan yöntemler de özel bir çalışmanın ürünü olmadığı için, yani özellikle ateş yakma işleminin kolaylaştırılması ya da yakılan ateşin daha verimli hale getirilmesi için çaba gösterilmemiş olduğu için ilk modern çakmağın üretimi büyük önem taşıyor. Çünkü bu anlamda yapılan çalışma, insanoğlunun medeniyet, gelişme ve modernlik anlamında çaba göstermeye başladığını da gösteriyor. Bilimsel anlamda yapılan çalışmalar, insanlığın belli bir dönemi geride bırakıp, modern çalışmalar ile insanlığı geliştirme gayesine sahip olduğunu gösteriyor. Plastik çakmak ya da metal çakmak ayrımından ziyade, kullanılmış olan sistemin farklılığı ve gelişmişliği, bugün insanlık için ve bilim için daha büyük önem taşımaktadır. Artık bilimsel çalışmaların önceliği insanlığa hizmet etmek, mevcut olan sistemleri daha ileriye taşımaktadır. Buna bağlı olarak çakmaklarda yapılan geliştirme çalışmaları, aynı zamanda tasarımı da harekete geçirmiştir. Sadece Clipper çakmak modelleri gibi klasik modeller değil, birbirinden ilgi çekici çakmak tasarımları da gündeme geliyor ve ilgimizi çekiyor.

Hayatımızda ne kadar da önemli bir yer tuttuğunu pek de bilmediğimiz çakmak, sadece eksikliği hissedildiğinde önem kazanıyor